Ðây là một dãy núi rừng phía bắc kinh thành ở khoảng giữa hai ngọn núi cao, núi
sà thấp xuống như một lòng chảo. Thung lũng này là đường thường bay qua của
loài chim nhạn di cư.
Những ngày đông giá lạnh đang sắp trở về. Chim nhạn vượt qua
thung lũng của dãy núi cao, từ Bắc bay về Nam, từng đàn từng đàn cất tiếng kêu
vang trời như rủ rê, như hò hẹn. Bầy chim vô tình không để ý rằng đã có một
người đó biết được sinh hoạt thường kỳ trên của chúng. Người đó là tên bẫy chim
của nhà Vua, một ông Vua rất ưa ăn thịt chim nhạn.
Tên bẫy chim đã chuẩn bị một kế hoạch qui mô. Hắn sắp sẵn
cung tên, mang theo một con chim mồi tuyệt khôn. Và tất cả hy vọng của hắn đặt
hết vào một chiếc lưới vừa rộng, vừa dài mà nó sẽ giăng ngang thung lũng trên
con đường thường bay qua của bầy chim nhạn. Lần nầy, không những một vài con sẽ
sa lưới mà có thể hắn sẽ bẫy trọn cả một đàn.
Một buổi sáng kia, tên bẫy chim thức dậy thật sớm. Hắn nghe có
tiếng chim nhạn ríu rít gọi đàn. Như có cái gì báo trước một điềm lạ, hắn
vuốt ve con chim mồi rồi giả tiếng chim khẽ kêu lên vài tiếng.
Khác ngày thường, sáng nay chim mồi buồn bã, ủ rũ, vẫn không đáp
lại hắn. Giữa lúc đó, thì trên không trung có tiếng vỗ cánh rồi một đàn chim
nhạn xếp hàng thứ tự, bay về phương Nam. Chim đầu đàn, lông trắng như tuyết,
duỗi thẳng đôi chân ra sau, lướt tới nhẹ nhàng như tên bắn.
Bỗng chim đầu đàn, buông lên vài tiếng đau thương làm cả đàn kinh
hoảng. Rồi chim lộn lại mấy vòng và bay sà thấp xuống. Chim vừa thấy dưới thung
lũng một con chim nhạn, lông cánh phờ phạc, đôi chân bị trói vào nhau và đôi
mắt u buồn. Chim đầu đàn sà thấp hơn nữa. Chim muốn cứu lấy bạn mình. Và có ngờ
đâu, trong khi đôi mắt chỉ để ý đến con chim mồi đau thương, chim nhạn đầu đàn
sa vào lưới của tên đánh bẫy, đầu chim lọt trọn vào một mắt lưới, đôi cánh cũng
bị kẹt vào trong những dây tơ. Càng muốn vươn tới, chim càng bị quấn thêm
chặt vào, càng muốn thối lui thì các đường lông bị đẩy ngược xừng lên không tài
nào gỡ ra được.
Bầy nhạn trên không quần lại, buông lên những tiếng kêu đau
xót trong lúc tên bẫy chim, từ trong khóm cây, mừng rỡ chạy ra. Hắn đang tóm
lưới lại. Hắn thật hài lòng về các cách đánh bẫy mới lạ của hắn và trong
trí hắn tưởng tượng đến một lồng nhốt đầy chim nhạn để dâng lên cho Vua hắn.
Hắn đang gom thâu gần hết lưới rồi. Chim nhạn đầu đàn sắp
phải nằm gọn trong tay hắn, bị nhốt vào trong lồng để rồi ngày hôm sau biến
thành thức ăn thích thú của Hoàng Thượng. Trong lúc đó, thì trên không trung,
một con nhạn vụt sà thấp xuống, bay quanh chim đầu đàn, kêu lên những tiếng dài
não nuột như là những tiếng khóc than. Người bẫy chim giơ tay xua đuổi mà chim
vẫn không chịu bay đi. Giận dữ, hắn nói:
- Tao mà có sẵn cung tên đây thì tao cho mầy một phát để mầy cùng
chết theo bạn mầy. Lời nói hung bạo, những tia lửa căm tức, vẫn không làm cho
chim nhạn kia sờn lòng. Chim cứ quần đi, quần lại bên chim đầu đàn, có lúc như
muốn đâm sầm vào trong lưới và hai ba lần suýt bị người bẫy chim nắm được.
Chửi rủa đã chán, tên bẫy chim lụi cụi lần hết tay lưới. Tay hắn
đã nắm được chim đầu đàn và lần gỡ chim ra. Phải như mọi lần, nó chỉ làm trong
nháy mắt là xong để rồi giăng lưới lại, chờ bắt thêm con chim khác, nhưng lần
này hắn không thể nhanh tay được. Hắn thấy bộ lông trắng nõn của chim đầu
đàn như cò cái gì quý giá vô song, nên nó giữ gìn cẩn thận từng tí. Ðôi mắt
chim không lộ vẻ gì sợ hãi mà trái lại vẫn nhìn thẳng như an nhiên tự tại.
Tên bẫy chim cầm chim đầu đàn trong tay, ngồi xuống một phiến đá,
bên cạnh lồng. Hắn để ý rằng từ nãy đến giờ, chim nhạn kia vẫn theo sát nó,
quấn quít một bên chim đầu đàn, tiếng kêu khan trông rất thảm thương. Bỗng
nhiên tên bẫy chim tự nghĩ: “Con chim nhạn đầu đàn đẹp đẽ, khí thế oai nghiêm
này mới đáng quý làm sao. Nếu đem chim nhổ trụi lông đi, chọc tiết để dọn cỗ
cho nhà Vua mua lấy cái thú vị ở đầu lưỡi, chất đầy một cái dạ dầy thì thật là
quá uổng phí. Hay ta phải trả chim lại cho trời đất!”.
Nhưng liền sau đó, hắn nhớ lại nét mặt giận dữ của Vua, trong
những bữa ăn thiếu thịt chim nhạn, những lần hắn bị quở mắng và đe dọa bị bãi
chức. Không thể được! Hắn còn phải nghĩ đến vợ con, gia đình hắn đang
sống nhờ bổng lộc của Hoàng Thượng. Tên bẫy chim mở nắp lồng và nhốt chim
nhạn đầu đàn vào. Nhưng nó lại thấy chim ngạn kia sà ngay xuống bên lồng, hai
chân bám vào hai vành tre. Chim nhạn mắt vẫn không rời chim nhạn đầu đàn,
mồm cất tiếng kêu thê thảm, máu miệng trào ra, chảy thành hai vạch đỏ trên đám
đông trắng dưới cổ chim.
Tên bẫy chim ngừng tay lại, nghẫm nghĩ rằng: “Loài chim muông còn
biết thương nhau đến đỗi quên thân mạng như thế nầy, ta há nhẫn tâm giết hại
chúng hay sao?”
Vừa lúc đó thì chim nhạn đậu ngoài lồng buông tiếng kêu than và se
sẽ đập cánh để khỏi ngã ngất xuống đất. Tên bẫy chim lòng đã quyết. Hắn đứng
dậy mở tay vừa thả chim ra. Chim đầu đàn bay thẳng lên cao cùng với chim nhạn
kia, cất tiếng vui mừng như để cảm ơn rồi nhập vào đàn. Cả đàn chim quấn quít
lấy nhau, vỗ cánh tưng bừng rồi xếp đặt lại đội ngũ, lướt nhanh về phương Nam
như một đám mây trắng nõn trên vùng trời xanh.
Khi thả chim xong người bẫy chim chợt thấy mình đứng trước cảnh
tình khó xử. Hắn sẽ nói thế nào để nhà Vua khỏi quở trách khi hắn trở về với
hai bàn tay không? Nếu như nhà Vua cho hắn là một kẻ bất tài rồi nổi giận mà
bãi chức thì gia đình, vợ con hắn sẽ ra sao? Suy tính hồi lâu, hắn chỉ thấy còn
cách là trình bày hết sự thật và trông mong nhà Vua sẽ thương tình mà tha tội
cho hắn.
Hắn lủi thủi trở về, lòng nặng một nỗi lo âu. May mắn cho
hắn, hắn gặp đức Vua trong khi Ngài đang dạo chơi ngoài vườn. Vua cho gọi hắn
đến, muốn xem những chim nhạn mà hắn vừa bẫy được. Lâu nay, Ngài chỉ thấy
những con chim nhạn quay vàng trên đĩa bàn ăn mà thôi. Nhà Vua nhìn con chim
nhạn lông trắng tuyết đầu cúi gục buồn thảm, trong chiếc lồng tre nhỏ và hỏi
tên bẫy chim:
- Chim nhạn kia có bộ lông trắng đẹp như thế, sao trông buồn thảm
vậy!
Hắn quỳ xuống tâu:
- Tâu Bệ hạ, đây là con chim nhạn mồi. Lông chim nhạn đều màu
trắng như tuyết. Thần đã dùng nó để nhử các chim nhạn khác bay sà vào lưới để
bắt chúng dâng thịt cho Bệ Hạ.
Nhà Vua nhìn đăm đăm vào bộ lông chim nhạn, vào đôi mắt u buồn của
nó. Một lát, Ngài quay sang tên bẫy chim.
- Ta khá khen cách bẫy chim khá sâu hiểm của ngươi. Lấy chim nhạn
để giết chim nhạn. Vậy thì ngươi đã sắp sẵn để sẽ dâng cho ta một bữa ăn tuyệt
vời!
Tên bẫy chim cúi đầu sát đất và run run hắn cất tiếng thưa:
- Tâu Bệ Hạ! Hôm nay Thần bẫy được con chim nhạn đầu đàn, lẽ ra
phải dâng lê cho Bệ Hạ. Nhưng vì con chim nhạn khác đã không sợ chết, lăn xả
vào chim đầu đàn mà kêu than thảm thiết đến nỗi trào máu miệng ra, suýt chết
ngất đi. Nghe những tiếng kêu đẫm máu, nhìn thấy cảnh tượng đau thương ấy, Thần
đã mủi lòng nên đã thả chim ra. Thật là Thần đắc tội với Bệ Hạ. Cúi xin Bệ Hạ
rộng lòng tha thứ.
Nhà Vua truyền đỡ tên bẫy chim dậy. Vừa đứng lên, hắn phân vân lo
lắng không biết nhà Vua sẽ xử trí với hắn như thế nào? Bỗng hắn nghe nhà Vua
phán:
- Ngươi đã tự tiện giải quyết, như thế là phạm tội khi quân. Tuy
nhiên ngươi đã dám trình bày lại sự việc trước mặt ta, nên ta cũng vui lòng tha
thứ.
Và trong khi tên bẫy chim lạy tạ lui ra, Nhà Vua nghĩ rằng:
“Loài chim thú mà còn biết thương yêu nhau đến quên mạng sống như
vậy! Ðến cả tên bẫy chim mà còn xúc động để thả chúng ra. Lẽ nào, ta là một vị
Vua lại không biết trải lòng thương yêu rộng rãi hơn ư!”.
Nghĩ rồi, Ngài liền phát từ tâm và quay sang các cận thần. Ngài
phán:
- Các khanh! Các khanh có nghe thấy không? Chim nhạn mà biết
thương yêu nhau đến quên cả thân mạng, đó là một bài học cho chúng ta vậy.
Riêng ta, ta muốn từ đây không sát hại đến chim nhạn. Ta thề sẽ không ăn thịt
chim nhạn nữa”.
Rồi quay phía tên bẫy chim, nhà Vua nói:
- Ta khá khen cho ngươi đã thả chim nhạn đầu đàn. Và ta còn dặn
ngươi điều này nữa, hãy từ bỏ phương pháp hiểm độc: Dùng chim nhạn để sát hại
chim nhạn. Nghĩa là ngươi hãy mở cửa lồng, thả cho chim nhạn mồi trở lại tự do.
Trở về với đất trời cao rộng.
Tên bẫy chim làm theo ý Vua. Mọi người cảm thấy lòng thanh thản
trong khi chim nhạn cất cánh bay vút lên tận mây xanh tiếng kêu vui mừng đưa
theo gió ngàn lồng lộng.
Chim nhạn đầu đàn trong câu chuyện trên là tiền nhân của Ðức Phật
Thích Ca, con chim nhạn đã liều chết để cứu chim đầu đàn đến nỗi đã làm lay
chuyển cả lòng hung bạo của tên bẫy chim, phát động từ tâm của nhà Vua trên
đây, chim nhạn ấy là tiền nhân của Ngài A Nan, người Ðệ tử gần gũi và tin yêu
nhất của Phật.
Dương Trường Giang
Bạn bè mấy kẻ đá vàng, hòng khi
mưa nắng lỡ làng cậy nhau. Khi vui thì vỗ tay vào, đến khi hoạn nạn thì nào
thấy ai.